Cách xử trí khi bị kiến ba khoang cắn

Kiến ba khoang là loại côn trùng nguy hiểm. Độc tố trong kiến ba khoang mạnh gấp 12-15 lần nọc rắn hổ, khi tiếp xúc với chất gây độc của kiến ba khoang nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nặng. Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang đặc trưng bởi tình trạng da nổi vệt đỏ, mụn nước, phỏng mủ kèm sưng nóng, đau rát và ngứa ngáy. Đối với những trường hợp nhẹ, bệnh có thể tự khỏi mà không cần can thiệp y tế. Tuy nhiên nếu da ngứa và viêm đỏ nhiều, nên sử dụng thuốc kịp thời để cải thiện triệu chứng và hạn chế nguy cơ viêm nhiễm. Các mom tham khảo cách xử trí khi bị kiến ba khoang cắn (tiếp xúc với chất độc của kiến ba khoang) ở bài viết dưới đây.

Tổn thương da do kiến ba khoang 

1. CƠ CHẾ GÂY BỆNH LÀ GÌ?

- Bệnh do một loại côn trùng vùng nhiệt đới nóng, ẩm có tên khoa học là Paederus hay còn gọi là kiến khoang (hay kiến kim, kiến lác, kiến nhốt, kiến cằm cặp, kiến cong đít...). Thuộc họ cánh cứng, có mặt khắp nơi trên thế giới, thường gặp nhất là ở châu Phi và châu Á.

- Kiến ba khoang có mình dài khoảng 7-10mm, mảnh, có 3 đôi chân, cơ thể có 2 vòng đỏ, 3 vòng đen rất điển hình; bay và chạy rất nhanh, thường ẩn náu ở những nơi ẩm ướt, hoạt động chủ yếu vào ban đêm và rất thích ánh sáng đèn huỳnh quang.

- Khi bị chà xát, côn trùng bị dập nát và phóng thích chất dịch trong cơ thể chứa chất paederin gây viêm da tiếp xúc.

2. TỔN THƯƠNG DO KIẾN BA KHOANG NHƯ THẾ NÀO?

- Tại vị trí côn trùng đốt, bị chà xát xuất hiện phản ứng viêm da. Ban đầu chỉ có một hoặc vài đám da đỏ, dài như vết cào xước, hơi phù nề, kích thước từ vài mm đến vài cm. Sau vài giờ hoặc một ngày xuất hiện mụn nước, bọng nước giữa dát đỏ.

  + Nếu bệnh nhẹ, người bệnh chỉ cảm thấy rát, ngứa, nổi một vài vết đỏ lấm tấm kèm mụn nước, mụn mủ nhỏ. Sau 3-5 ngày, tổn thương khô mà không thành phỏng nước, bọng mủ. Nếu nặng hơn, thương tổn rộng, bọng nước, bọng mủ nông lan rộng, có thể trợt loét, hoại tử.

- Vị trí: bất kỳ nơi nào nhưng hay gặp ở các vùng da hở. Khi bị tổn thương ở mắt có thể có sưng nề, trợt đỏ, chảy nước mắt; các vị trí khác như nách, bẹn, sinh dục... có thể gây sưng đau làm hạn chế đi lại.

- Cơ năng: bỏng rát, ngứa. Nếu bội nhiễm sẽ thấy đau nhức, khó chịu.

- Toàn thân: một số trường hợp tổn thương lan rộng có thể gây đau nhức, sốt, mệt mỏi, nổi hạch cổ, nách, hoặc bẹn tùy theo vùng tổn thương.

3. CẦN PHÂN BIỆT VIÊM DA TIẾP XÚC KIẾN BA KHOANG VỚI BỆNH NÀO?

Tổn thương ngoài da thường dễ bị nhầm lẫn với những bệnh sau:

- Bệnh zona:  Dễ chẩn đoán nhầm nhất.

+ Nguyên nhân: Do nhiễm Varricella-zoster virút (VZV).

+ Thương tổn là dát đỏ, sau nổi mụn nước, bọng nước lõm giữa tập trung thành đám dọc theo thần kinh ngoại biên. Đau rát nhiều tại tổn thương.

+ Xét nghiệm tế bào Tzanck thấy tế bào ly gai và tế bào đa nhân khổng lồ.

- Bệnh herpes da: mụn nước nhỏ tập trung thành chùm trên nền dát đỏ ở vùng bán niêm mạc (môi), niêm mạc (miệng, sinh dục).

- Viêm da tiếp xúc do các nguyên nhân khác: viêm da tiếp xúc dị ứng, viêm da tiếp xúc kích ứng.

Phân biệt viêm da do kiến ba khoang và zona

4. LÀM GÌ KHI TIẾP XÚC PHẢI CHẤT ĐỘC CỦA KIẾN BA KHOANG?

- Ngay khi bị tổn thương: có thể dùng nước muối sinh lý (NaCl 90%), rửa tổn thương 3-4 lần/ngày nhằm trung hòa độc tố của côn trùng. Tránh kì cọ làm tổn thương lan rộng.

- Khi các tổn thương đỏ, đau rát: dùng các thuốc làm dịu da, chống viêm như các loại hồ (hồ nước, hồ Tetra-Pred) hay các loại mỡ kháng sinh phối hợp với corticoid bôi 2-3 lần/ngày.

- Trường hợp bọng nước, bọng mủ: chấm dung dịch màu milian, castellani, nước thuốc tím pha loãng...bôi 1-2 lần/ngày.

- Có thể uống thêm những thuốc điều trị triệu chứng như giảm đau, kháng histamin H1 để giảm ngữa, kích ứng da, trường hợp thương tổn lan rộng, bọng mủ rộng và có dấu hiệu nhiễm trùng cần dùng kháng sinh đường uống.

5. LÀM SAO ĐỂ PHÒNG NGỪA KIẾN BA KHOANG?

- Kiến ba khoang sinh sản quanh năm và có thể gây tái phát viêm da tiếp xúc nếu không chủ động phòng ngừa. Vì vậy sau khi điều trị, bạn nên thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:

+ Khi phát hiện côn trùng đang bò trên da, lấy ra khỏi người bằng cách thổi hoặc để tờ giấy để côn trùng bò lên. Sau đó rửa sạch vùng da đã tiếp xúc

+ Khi đã vô tình chà xát côn trùng, phải rửa sạch tay và những vùng da đã tiếp xúc.

+ Khi phát hiện côn trùng trong khu vực sinh sống, nên ngăn bằng cách đóng cửa hoặc sử dụng lưới mắt nhỏ ngăn côn trùng hoặc thay đèn huỳnh quang bằng đèn ánh sáng vàng.

+ Nên ngủ màn và kiểm tra giường chiếu, chăn màn, khăn, quần áo trước khi sử dụng.

+ Làm sạch khu vực quanh nhà. Nếu làm việc dưới ánh đèn, tránh dùng tay đập hoặc quệt khi có cảm giác vướng trên da.

+ Khi thấy biểu hiện nghi ngờ bệnh, cần đi khám chuyên khoa da liễu để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời.

Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang là tình trạng da liễu thường gặp. Nếu chăm sóc và điều trị đúng cách, tổn thương da có thể thuyên giảm chỉ sau 3 – 7 ngày. Tuy nhiên với những trường hợp chủ quan, phỏng mủ và mụn nước có thể bị vỡ, gây trợt loét da, rỉ dịch và viêm nhiễm.